Μια διαταραχή που «κόβει την ανάσα» και όχι μόνο…
Το Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών-Υποπνοιών(ΣΑΑΥ) είναι μια αρκετά συχνή διαταραχή, η 2η σε σειρά συχνότητας κατά τον ύπνο, μετά την αϋπνία. Αφορά πολύ μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων από αυτούς που έχουν διαγνωστεί με αυτό. Η μη αντιμετώπιση του εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, αφού σχετίζεται με την ανάπτυξη καρδιαγγειακών και μεταβολικών διαταραχών. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, συνήθως χειροτερεύει και διευκολύνει την εμφάνιση παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2, ενώ εκθέτει σε κίνδυνο και για ανοσολογικά νοσήματα. Έχει αρνητική επίδραση στο καρδιαγγειακό σύστημα με επιπτώσεις όπως η αρτηριακή υπέρταση, η κολπική μαρμαρυγή, η καρδιακή ανεπάρκεια, η αρτηριοσκλήρυνση, η στεφανιαία νόσος και το εγκεφαλικό επεισόδιο.
Αφορά όλες τις ηλικίες και προσβάλλει περίπου το 4% του πληθυσμού. Αυξάνει σε συχνότητα με την αύξηση της ηλικίας και μεταξύ 30-60 ετών εμφανίζεται στο 10-24% των ανδρών και στο 6-9% των γυναικών. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα παύει να ισχύει μετά την εμμηνόπαυση.
Γιατί συμβαίνει;
Η «άπνοια» είναι η προσωρινή αναστολή της αναπνοής. Οι μύες του φάρυγγα χαλαρώνουν φυσιολογικά κατά τον ύπνο, σε ορισμένους όμως ανθρώπους στενεύουν τους αεραγωγούς σε βαθμό τέτοιο που να αποφράσσονται. Ως εκ τούτου, η αναπνοή σταματά για λίγα δευτερόλεπτα και η παροχή οξυγόνου στο σώμα μειώνεται. Εξαιτίας αυτού, όλα τα ζωτικά όργανα (καρδιά, εγκέφαλος, αγγεία, νεφροί, πνεύμονες) πάσχουν, γιατί διαταράσσεται η ομαλή οξυγόνωσή τους. Ο εγκέφαλος, «ξυπνάει» για λίγο, ανοίγει ξανά τους αεραγωγούς και ενεργοποιεί εκ νέου την αναπνοή. Αυτό συμβαίνει πολλές φορές μέσα σε μία νύχτα στο άτομο με ΣΑΑΥ και δεν του επιτρέπει να κοιμάται σωστά, ακόμη κι αν το ίδιο δεν το αντιλαμβάνεται.
Το σωματικό βάρος είναι ένας από τους κυριότερους προδιαθεσικούς παράγοντες του ΣΑΑΥ. Η απώλεια βάρους μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισής του, όμως το ίδιο το σύνδρομο προδιαθέτει στην πρόσληψη βάρους μέσω μείωσης του μεταβολισμού.
Πως το υποπτευόμαστε;
Τα συμπτώματα που τις περισσότερες φορές φέρνουν τον ασθενή στο γιατρό για έλεγχο πιθανού ΣΑΑΥ είναι το ροχαλητό (ιδιαίτερα σημαντικό αν περιγράφεται από τον σύντροφο του ασθενούς με διακοπές της αναπνοής) και η υπερβολική ημερήσια υπνηλία (ΥΗΥ), που οφείλεται εν μέρει στον κατακερματισμό του ύπνου από τις συχνές μικρο- φυπνίσεις.
Ο ασθενής συχνά ξυπνάει με ξηροστομία και ενίοτε με πονοκέφαλο και ζάλη. Μερικές φορές μπορεί να “πετάγεται” στον ύπνο του νιώθοντας ότι πνίγεται ή ότι «του κόβεται η ανάσα».
Συχνότερα, παραπονιέται για μη αναζωογονητικό ύπνο και έλλειψη ενέργειας.
Άλλα συμπτώματα που ενδέχεται να σχετίζονται με το διαταραγμένο ύπνο και την ΥHΥ είναι, μεταξύ άλλων, η κόπωση, η ελαφρά απώλεια μνήμης, η δυσκολία συγκέντρωσης, η μειωμένη παρατηρητικότητα, η εξασθενημένη επίδοση στην εργασία ή στο σχολείο, η καούρα στο στομάχι και το αίσθημα κατάθλιψης.
Συχνή είναι επίσης η νυκτουρία, που οφείλεται στην απελευθέρωση από τo μυοκάρδιο μιας διουρητικής ορμόνης που ονομάζεται νατριουρητικό πεπτίδιο.
Άλλο σύμπτωμα, που συχνά διαλάθει της προσοχής ή δεν αναφέρεται από τον ασθενή, είναι η μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και η ανικανότητα.
Οι γυναίκες συχνότερα μπορούν να αναφέρουν διαφορετικά
συμπτώματα, όπως αϋπνία, ταχυπαλμίες και πρήξιμο στα
πόδια.
Επιπτώσεις
- Καρδιαγγειακές επιπλοκές (κολπική μαρμαρυγή και άλλες αρρυθμίες, υπέρταση, στεφανιαία νόσος, έμφραγμα, εγκεφαλικό).
- Μεταβολικές διαταραχές (σακχαρώδης διαβήτης, μεταβολικό σύνδρομο, λιπώδης διήθηση ήπατος).
- Ορμονικές διαταραχές (μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα στους άνδρες και οιστρογόνων στις γυναίκες, αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, κορτιζόλης, προλακτίνης και αλδοστερόνης).
- Έκθεση σε κίνδυνο για αυτοκινητιστικά ατυχήματα (αυξάνει τον κίνδυνο εμπλοκής σε ατύχημα κατά 100%-600%).
- Μεγαλύτερη συχνότητα απουσίας από την εργασία λόγω ασθένειας και μείωση της παραγωγικότητας.
- Μεγαλύτερος κίνδυνος εμφάνισης περιεγχειρητικών επιπλοκών σε περίπτωση χειρουργικής επέμβασης (για οποιοδήποτε λόγο).
- Αύξηση του κινδύνου εμφάνισης Ήπιας Γνωσιακής Έκπτωσης και Άνοιας στις ηλικιωμένες γυναίκες με φυσιολογικό γνωσιακό προφίλ.
- Η πάθηση προκαλεί ανησυχία στον/η σύντροφο και διαταράσσει τις σχέσεις του ζευγαριού.
Η θεραπεία του ΣΑΑΥ αίρει αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις.
Διάγνωση
Για τη διάγνωση του συνδρόμου είναι απαραίτητη η εξέταση από ειδικό ιατρό, μέσω κλινικής εκτίμησης και ειδικών ερωτηματολογίων. Η επιβεβαίωση θα γίνει με μια εξέταση που λέγεται πολυ-υπνογραφία (μελέτη ύπνου), που γίνεται σε ειδικό κέντρο. Καθώς συχνά υπάρχει μεγάλη λίστα αναμονής για τα εργαστήρια ύπνου, υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να διαγνωστεί το ΣΑΑΥ, όπως μεταξύ άλλων καταγραφές που μπορούν να πραγματοποιηθούν απλά και με αναίμακτη μέθοδο κατά τη διάρκεια του ύπνου στο σπίτι.
Θεραπεία
Το είδος της θεραπείας και η απόφαση για την εφαρμογή της εξαρτάται από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, τα αποτελέσματα της μελέτης ύπνου, την συνύπαρξη άλλων νοσημάτων και τη διάθεση του ίδιου του ασθενούς. Στις ηπιότερες μορφές δίνονται οδηγίες για λήψη συντηρητικών μέτρων (διατροφή, άσκηση), ενώ σε περιπτώσεις μεγαλύτερης βαρύτητας απαιτείται πιο γρήγορη και επιθετική αντιμετώπιση.
Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (τουλάχιστον στους ενήλικες) η χειρουργική επέμβαση δεν ωφελεί και δεν αποτελεί καν μέρος της θεραπείας.
Η αποτελεσματικότερη μέθοδος, η οποία άλλωστε δεν έχει σημαντικές παρενέργειες, βασίζεται στη χρήση μόνο κατά τις ώρες του ύπνου μιας συσκευής που εφαρμόζει συνεχή θετική πίεση αέρα στους αεραγωγούς μέσω ρινικής μάσκας. Η πίεση αυτή μεταβιβάζεται από τη μύτη στο φάρυγγα και τον κρατάει ανοικτό για όσο χρόνο ο ασθενής κοιμάται και αναπνέει μόνος του. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η βατότητα των αεραγωγών και οι άπνοιες εξαφανίζονται.
Η υπνηλία παρέρχεται εντός ολίγων ημερών, ενώ ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά συμβάματα περιορίζεται σε εκείνον του γενικού πληθυσμού. Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι η ανάγκη μακρόχρονης χρήσης, αλλά η εξαφάνιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να συνεχίζουν οι ασθενείς τη θεραπεία.
Πορεία-Πρόγνωση
Το ΣΑΑΥ αποτελεί κοινή διαταραχή που μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην υγεία και την ποιότητα της ζωής του ασθενούς, αλλά και του κοινωνικού συνόλου (μειωμένη παραγωγικότητα, τροχαία ατυχήματα, διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις). Σε πολλές περιπτώσεις, αν δεν αντιμετωπιστεί, συνοδεύεται από αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, που κυρίως απορρέει από καρδιαγγειακά συμβάματα και ατυχήματα (τροχαία ή εργατικά) λόγω της υπνηλίας. Ωστόσο, η νόσος θεραπεύεται εύκολα και οι περισσότεροι ασθενείς θα παρουσιάσουν σημαντική βελτίωση στην ποιότητα της ζωής τους.
